Przejdź do głównej treści Przejdź do wyszukiwarki

Wawrzyniec Hajda

Wawrzyniec Hajda urodził się 8 sierpnia 1844 roku w Nowych Reptach (Neu Repten) jako syn Antoniego Hajdy i Marianny z domu Machura. Dzień później został ochrzczony w kościele św. Mikołaja w Starych Reptach (Alt Repten) przybierając imię Laurenz Bartholomeus (Wawrzyniec Bartłomiej). Po przedwczesnej śmierci rodziców przeprowadził się ze starszym bratem do Piekar i rozpoczął pracę w kopalni „Wilhelmine”. Mając 21 lat przeniósł się na kopalnię “Szarlej”, a następnie “Helenę”. W 1871 r. wziął ślub z Pauliną Bednorz z Nowej Wsi. Sześć tygodni po weselu stracił wzrok wskutek przedwczesnego wybuchu dynamitu w kopalni. Właściwie od momentu utraty wzroku Hajda rozpoczął nowy etap w swoim życiu – działalność na polu narodowym, a zwłaszcza pracę z młodzieżą. Pełnił rolę lokalnego nauczyciela, filozofa, myśliciela i wizjonera. Organizował kontakt z młodzieżą poprzez działalność kółek nazywanych „Kasynami”, gdzie odbywały się wykłady z historii narodu polskiego, języka i literatury. Wawrzyniec Hajda znał wiele pieśni polskich, dlatego zorganizował sekcję śpiewaczą. Potrafił też grać na skrzypcach i wiolonczeli. Kupował książki tworząc w „Kółku” otwartą bibliotekę. W szczytowym momencie do „Kółka” należało prawie 100 osób. Należy przy tym wspomnieć, że druga poł. XIX wieku była wzmożonym okresem germanizacji. W 1890 r. Hajda wraz ze współpracownikami: Maksymilianem Jasionowskim i ks. Katryniokiem założyli Towarzystwo Alojzjanów. Uczniów Hajdy nazywano „Hajdowcami”. Byli wśród nich: Karol Cisek, Franciszek Gracek, Józef Kałdonek, Jan Ludyga, Franciszek Polak, Maksymilian Jasionowski, Augustyn Glazowski. Wawrzyniec Hajda był inicjatorem usypania Kopca w Piekarach dla uczczenia 200-nej rocznicy przemarszu oraz modlitwy króla Jana III Sobieskiego, zmierzającego pod Wiedeń ze swoją armią. Kopiec miał powstać w miejscu położonym niedaleko od budującej się Kalwarii w Wielkich Piekarach na Wzgórzu Cerekwicy. Projekt „Śląskiego Wernyhory” spotkał się jednak z dezaprobatą władz pruskich, które upatrywały w nim zagrożenie dla wschodniej polityki Niemiec, zmierzającej do eliminacji tzw. elementów słowiańskich. Wawrzyniec Hajda mieszkał w domu przy dzisiejszej ulicy Bytomskiej 169 w Piekarach Śląskich. Zmarł 27 marca 1923 roku i został pochowany na cmentarzu kalwaryjskim w Piekarach Śląskich.

Dorobek literacki Wawrzyńca Hajdy jest dość szczupły, trudny do oszacowania i nieadekwatny do sławy, jaką cieszył się autor. Przypuszcza się, że pozostawił po sobie około 200 utworów (wierszy, pieśni i gawęd), ale do naszych czasów zachowało się ich niewiele. Jak twierdzą badacze,cyfra ta wydaje się zbyt wysoka i nie osiągnęli jej ani Juliusz Ligoń ani Maksymilian Jasionowski. „Śląski Wernyhora” przez większość życia był niewidomy i nie mógł samodzielnie zapisywać swojej twórczości. Był całkowicie zależny od swojego otoczenia. Część jego myśli przetrwała tylko dzięki zapiskom bliskich osób, z którymi utrzymywał kontakty m.in. Maksymilianowi Jasionowskiemu i Łukaszowi Wallisowi. Wawrzyniec Hajda nie przywiązywał wagi do literackości i artyzmu swoich utworów. Najważniejsze dla niego było akcentowanie treści ideowych. Autor adresował swoją twórczość do ludu, z którego sam się wywodził.

 

 


 

Kalendarium